محمد خاتمی رئیس جمهوری سابق ایران اعلام کرده که وی یا میر حسین موسوی نخست وزیر دهه اول انقلاب ایران، نامزد انتخابات ریاست جمهوری سال آینده خواهند شد.

آقای خاتمی که از سوی بسیاری از حامیان خود برای حضور در صحنه انتخابات به شدت تحت فشار است، با اسم بردن از آقای موسوی، در واقع احتمال نامزدی خود را در انتخابات کمرنگ کرده است.

آنچه ظاهرا بر تردیدهای آقای خاتمی برای حضور در رقابت انتخاباتی افزوده، موضع‌گیری‌های اخیر آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر نظام جمهوری اسلامی است که بسیاری از ناظران، آن را به مفهوم نارضایتی وی از به قدرت رسیدن دوباره رئیس جمهوری سابق تفسیر کرده‌اند.

در همین پیوند، طی روزهای گذشته در رسانه‌های نزدیک به آقای خاتمی اعلام شد که وی برای تصمیم‌گیری نهایی در باره حضور یا عدم حضور خود در انتخابات با آقای خامنه‌ای دیدار خواهد کرد، اما انتشار این خبر خشم رسانه‌های حامی محمود احمدی نژاد را برانگیخته است.

رسانه‌های حامی آقای احمدی نژاد، محمد خاتمی را متهم کرده‌اند که قصد دارد مانند ابوالحسن بنی‌صدر نخستین رئیس جمهوری ایران، هزینه حضور یا عدم حضور خود در انتخابات را به دوش رهبری نظام بیندازد.

در واقع برخی از حامیان آقای خاتمی نیز تلاش کرده‌اند عدم حضور احتمالی وی در صحنه انتخابات را به مخالفت رهبری مرتبط نشان دهند، نکته‌ای که به نظر می‌رسد با ناخرسندی نزدیکان آیت‌الله خامنه‌ای نیز روبرو شده است.

ظاهرا در واکنش به همین ناخرسندی، محمد علی ابطحی رئیس دفتر سابق آقای خاتمی در وبسایت خود تاکید کرده است که مسئول انتشار خبر دیدار آقای خاتمی با آقای خامنه‌ای نزدیکان رئیس جمهوری سابق نبوده‌اند و شخص آقای خاتمی نیز از انتشار این خبر اظهار ناراحتی کرده است.

با این حال، آقای ابطحی که خود از حامیان سرسخت حضور آقای خاتمی در انتخابات است، بر ضرورت رایزنی هر نامزد انتخاباتی با آقای خامنه‌ای تاکید کرده و گفته است: "رئیس جمهوری که رهبری با وی "مخالف" رسمی باشد، حتما در هیچ یک از از شعارهای داخلی و خارجی‌اش موفقیت چندانی به دست نخواهد آورد و در آن صورت هر کس که باشد به خاطر منافع مردم هم که شده نباید کاندیدا شود."

به نظر می رسد که آقای خاتمی که پیشتر از اعلام کاندیداتوری خود خودداری کرده بود، انتظار دارد با اعلام نام میر حسین موسوی، همان اجماعی که احتمال داشت در صورت حضور وی در انتخابات بین نیروهای اصلاح طلب برای حمایت از او پدید آید، در مورد آقای موسوی نیز شکل گیرد.

در صورت اعلام حضور آقای موسوی در انتخابات، به احتمال زیاد مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی در نهایت به نفع وی از نامزدی کناره‌گیری خواهد کرد، اما حمایت در سایر گروههای اصلاح طلب از آقای موسوی تردید وجود دارد.

کارنامه نخست وزیر سابق

آقای موسوی در کارنامه سیاسی خود سابقه هشت سال نخست وزیری در دهه نخست انقلاب و همزمان با جنگ هشت ساله بین ایران و عراق دارد و پس از آن به رغم حضور در برخی نهادهای تصمیم‌گیری مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی، زندگی خود را در سکوت گذرانده است.

در مورد میزان موفقیت دوران نخست وزیری آقای موسوی در بین ایرانیان اختلاف نظر وجود دارد.

بسیاری از ایرانیان، اقتصاد دولتی زمان او را در مجموع متناسب با شرایط جنگی می‌دانند و بسیاری دیگر خاطره صف‌های طولانی و کمبود کالاهای مصرفی در دوران نخست وزیری او را به یاد دارند.

آنچه مسلم است، طیف گسترده‌ای از اقشار محروم اجتماعی که دوران نخست وزیری آقای موسوی را به یاد دارند، از نظام کوپنی او به نیکی یاد می‌کنند، اما به رغم این، نسل‌های تازه شناختی از وی ندارند.

در واقع آقای موسوی با سکوت طولانی خود، ابهام بزرگی در محافل سیاسی ایران به وجود آورده و روشن نیست که آیا دیدگاه ها و نظرات او در باره مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و سیاست خارجی نسبت به دوران نخست وزیری‌اش تغییر کرده و یا ثابت مانده است.

دیدگاه های سیاسی و فرهنگی آقای موسوی در سال‌های نخست وزیری او در مقایسه با سایر گرایش‌های سیاسی حاکم در آن دوران، تقریبا معتدل بوده است، اما مشخص نیست که این اعتدال با تحولات عمیق جامعه ایران در دو دهه اخیر همگام شده یا خیر.

در زمینه اقتصاد و سیاست خارجی اما آقای موسوی نظرات "چپ" داشته است و امروزه بسیاری از نیروهای نزدیک به اصلاح طلبان معتقدند که دیدگاه های دو دهه پیش منسوخ شده و به کار جامعه امروز ایران نمی‌آید.

در حقیقت، نظرات اقتصادی و سیاست خارجی نخست وزیر سابق بیشترین تردید را برای حمایت از وی در بین اصلاح طلبان به وجود آورده است.

گفته می‌شود آقای موسوی با تدوین برنامه پنج ساله اول توسعه در دولت خود عملا نشان داده که آماده تغییر سیاست‌های اقتصادی خود است، اما به نظر می رسد نگاه او به روابط بین‌الملل و سیاست خارجی ایران دستخوش تحول نشده است.

در محافل سیاسی ایران گفته می‌شود که آقای موسوی در برخی موارد از سیاست خارجی دولت آقای احمدی نژاد حمایت کرده و بر این باور است که دولت ایران به هر بهایی باید برنامه هسته‌ای ایران را به پیش ببرد.

مسلما تا زمانی که میر حسین موسوی مواضع خود را به طور رسمی اعلام نکند، به صحت هیچ کدام از گزاره های بالا نمی‌توان مطمئن بود، اما اگر این گزاره‌ها صحیح باشد، احتمال اینکه او نتواند به جلب حمایت بسیاری از اصلاح طلبان بخصوص اقشار جوان تر امیدوار باشد، افزایش می یابد.

از سوی دیگر، آیت‌الله خامنه‌ای در زمان ریاست جمهوری خود با عملکرد میر حسین موسوی مخالف بود و گویا تحت فشارهای سیاسی "جناح چپ" آن روز، وی را به عنوان نخست وزیر خود به مجلس معرفی کرده بود.

هنوز مشخص نیست که آن اختلافات سابق همچنان پا برجاست یا خیر اما اگر پا بر جا باشد، میر حسین موسوی هم احتمالا وارد صحنه انتخابات نخواهد شد.